8 maj 2025
Në këtë pranverë të vitit 2025, më 9 maj — Ditën e Evropës — Giro d’Italia do të kalojë në tokën time shqiptare për herë të parë në historinë e saj 108-vjeçare. Simbolika nuk mund të ishte më e përkryer: ndërsa Evropa përkujton Deklaratën e Schuman-it që hodhi themelet për Bashkimin të sotëm Evropian, Shqipëria pret La Grande Partenza (Nisjen e Madhe) të një prej ngjarjeve sportive më të festuara në Evropë. Sa më evropiane mund të jetë kjo ditë shqiptare?
Për tre ditë, karavani rozë do të përshkojë rrugët tona bregdetare, do të ngjitet në terrenet tona sfiduese e do të përcjellë peizazhet tona të bukura për miliona shikues në mbarë botën. Ky moment historik sportiv simbolizon shumë më tepër se thjesht një garë çiklizmi — ai përfaqëson udhëtimin e jashtëzakonshëm të Shqiptarëve nga izolimi në integrimin e saj në skenën evropiane.
Një Nder i Rrallë në Skenën Botërore
Grande Partenza (Nisja e Madhe) e Giro-s në Shqipëri shënon vetëm të 15-n herë në historinë prestigjioze të garës që ajo fillon jashtë Italisë. Kur të sillni në mendje këtë Giro d’Italia 2025, kujtohuni se: nga 107 edicionet e mëparshme, vetëm 14 kanë filluar përtej kufijve italianë. Tani Shqipëria i bashkohet këtij klubi ekskluziv, duke mikpritur jo vetëm një fillim ceremonial të Giro-s, por tre etapa të plota konkurruese të saj që do të sfidojnë çiklistët elitarë të botës.
Fillon në Durrës, duke kaluar nëpër Tiranë për një garë kronometri, dhe duke përfunduar me një etapë që fillon dhe mbaron në Vlorë, gara do të shfaqë terrenin e larmishëm dhe bukurinë e Shqipërisë. Giro d’Italia, ky fokus ndërkombëtar mbërrin në një moment të mbarë – kur Shqipëria dhe shqiptarët në Europë po shihen gjithnjë e më shumë jo si një problem për t’u zgjidhur, por si partnerë për t’u përqafuar.
E di që Tadej Pogačar, çiklisti im i preferuar që nga Miguel Indurain – të cilin Riccardo Magrini e quan me dashuri “il Bimbo” – nuk do të marrë pjesë në këtë edicion, por rëndësia e kësaj ngjarje në, dhe për vendin tim tejkalon çdo pjesëmarrës individual në garë. Vetë gara, me historinë e saj të pasur dhe prestigjin global, sjell një nderim të pazvogëlueshëm në tokën shqiptare.
Përtej Politikës: Fytyra e Vërtetë e Integrimit Evropian
Vetëm një javë pasi Giro largohet nga Shqipëria, më 16 maj, vendi ynë do të presë Samitin e 6-të të Komunitetit Politik Evropian, duke mbledhur krerët e shteteve ose qeverive nga 44 vende evropiane për të diskutuar migracionin, energjinë dhe sigurimin e demokracisë. Ndërsa politikanët dhe diplomatët sigurisht do të gjenerojnë tituj lajmesh, është Giro ajo që vërtet do të kapë zemrat dhe imagjinatën e njerëzve të zakonshëm në mbarë Evropën.
Sipas mendimit tim, mbërritja e Giro-s në Shqipëri mbart një rëndësi më të thellë se samiti politik. Takimet politike vijnë dhe shkojnë, duke prodhuar komunikata dhe foto në grup. Por Giro sjell me vete historinë, pasionin dhe lidhjen e vërtetë midis njerëzve. Kur miliona tifozë çiklizmi në të gjithë Evropën do shohin peizazhet e Shqipërisë të shfaqen në ekranet e tyre, ata nuk do të shohin abstraksionin politik të ndonjë Samiti, por një vend të bukur me male sfiduese, brigje mahnitëse dhe spektatorë entuziastë.
Giro përfaqëson integrimin evropian në formën e tij më autentike — jo përmes deklaratave politike apo negociatave diplomatike, por përmes kulturës së përbashkët, vlerësimit të ndërsjellë dhe gëzimit të thjeshtë e bashkues që sjell sporti. Kjo është arsyeja pse, për mua, të shohësh pelotonin të garojë nëpër rrugët shqiptare ka më shumë rëndësi sesa të shohësh liderët të pozojnë për fotografi zyrtare një javë më vonë.
Nga Eksodi tek Destinacionet Turistike
Simbolika nuk mund të ishte më e thellë. Vetëm 35 vjet më parë, në vitin 1991, Shqipëria përjetoi atë që media italiane e quajti “esodo biblico” — eksodi biblik. Më 9 shkurt 1991, mbi 10,000 shqiptarë u mblodhën në portin e Durrësit – po ai port ku do të fillojë Giro e këtij viti – të dëshpëruar për t’u arratisur në Itali pas dekadash izolimi komunist. Ata u ngjitën në çdo gjë që mund të notonte, duke rrezikuar jetën e tyre përgjatë Adriatikut.
Siç shkruante një gazetar italian vite më vonë: “Ata ishin në anije, dhe kishte kaq shumë sa mezi mund të shihje më anijet. Si një pemë Krishtlindjesh e dekoruar mirë, me ornamente, topa të ndritshëm, drita të bukura që e mbulojnë plotësisht, dhe nuk mund të shihni më pishën që është poshtë tyre.” (Il Post)
Ato udhëtime të dëshpëruara shkaktuan alarm dhe frikë në Itali. Titujt e shtypit pyesnin se çfarë të bëhej me “shqiptarët” dhe nëse ata mund të integroheshin ndonjëherë. Transformimi i marrëdhënieve shqiptaro-italiane që nga ai moment përfaqëson një nga ndryshimet më dramatike në historinë moderne evropiane. Në vitin 1991, shqiptarët ishin njerëz që “kallnin” frikë — të portretizuar në median italiane si pushtues të dëshpëruar, kriminelë potencialë, bartës të një kulture të huaj. Ujërat midis brigjeve tona dukeshin të pambarimta, megjithqë gjeografikisht janë vetëm një ngushticë.
Sot, ato ujëra të njëjta që dikur mbartnin anije të tejmbushura, skafe të rrezikshëm, tani transportojnë turistë, biznesmenë dhe shkëmbime kulturore në të dyja drejtimet. Shqiptarët, të njëjtët që dikur kapeshin në anije të mbingarkuara, duke përballuar vdekjen e mundshme nga mbytja, tani janë pronarë biznesesh në Milanon time të dashur, profesionistë të respektuar në Romë dhe qytetarë të integruar në gjithë Italinë.
Në vitin 2023, mbi 430,000 italianë vizituan Shqipërinë — një rritje prej 50% nga viti i mëparshëm. (Reuters) Turizmi tani përbën një pjesë të konsiderueshme të PBB-së së Shqipërisë, me italianët që formojnë një pjesë të madhe të këtij fluksi ekonomik. Vetë ujërat që dikur simbolizonin arratisjen e dëshpëruar tani përfaqësojnë mundësi dhe lidhje mes vendeve tona. Aty ku dikur prindërit shqiptarë dërgonin me lot në sy fëmijët e tyre vetëm përmes Adriatikut, duke shpresuar për çdo të ardhme, sot familjet shqiptare dhe italiane kalojnë pushime në vendet e njëri-tjetrit, duke ndarë plazhe, restorante dhe përvoja kulturore.
Çfarë transformimi të jashtëzakonshëm kemi përjetuar — nga refugjatë në mikpritës, nga “clandestini” në qytetarë, nga objekte keqardhje dhe frike në partnerë në prosperitet. Kjo përfaqëson një rrugëtim emocional të thellë, që pak do ta kishin imagjinuar të mundshëm në ato ditë të errëta të fillimit të viteve 1990.
Dy Vende, Një Rrahje Zemre
Italia është partnerja kryesore tregtare i Shqipërisë. Mbështetësja e padiskutueshme politike, dhe europiane e vendit tim. Lidhjet ekonomike dhe politike janë të thella, por lidhjet njerëzore janë edhe më të thella.
Komuniteti shqiptar në Itali, dikur i parë me dyshim, tani konsiderohet një nga komunitetet imigrante më të integruara në vend. Ndërkohë, një komunitet italian, që po shtohet përdita është vendosur në Shqipëri, i tërhequr nga mundësitë e biznesit, kosto më e ulët e jetesës dhe familjariteti kulturor.
Siç përmendet në një studim të fundit nga qendra kërkimore CeSPI e Italisë, rasti shqiptar demonstron se si një komunitet dikur i stigmatizuar mund të arrijë integrim pavarësisht nga pasiguritë dhe pengesat burokratike. (Cespi) Sot, kemi edhe njohjen e pensioneve me Italinë. Por nuk mund të most themi se, udhëtimi ka qenë pa sfida, dhe shumë shqiptarë ende përballen me pengesa në marrjen e njohjes së plotë në shoqërinë italiane.
Giro si Simbol i Normalizimit
Mbërritja e Giro d’Italia në Shqipëri përfaqëson normalizimin e marrëdhënieve që dikur përcaktoheshin nga kriza të njëpasnjëshme. Ia vlen të pyesim: Çfarë ndodhi për të ndryshuar perceptimet për shqiptarët në Itali? Thjesht, ndyshuan ligjet, duke e bërë udhëtimin mes Shqipërisë dhe Italisë një aktivitet normal që mund të bëhej duke blerë një biletë dhe duke hipur në tragetin e linjës. (Elcomedor)
Aftësia për të lëvizur lirisht – për të shkuar dhe për t’u kthyer – transformoi marrëdhënien. Kur njerëzit mund të lëvisin natyrshëm mes vendeve, kur nuk janë të shtrënguar të ndërmarrin udhëtime të dëshpëruara me një drejtim, spektri i “pushtimit” zhduket.
Sot, Shqipëria po pret gjithnjë e më shumë ngjarje të mëdha sportive ndërkombëtare. Përveç Giro-s, Shqipëria do të presë Kampionatin Evropian UEFA U-17 në vitin 2025 dhe, së bashku me Serbinë, Kampionatin Evropian UEFA U-21 të vitit 2027. (Uefa) Jo larg, por vetëm 3 vjet më parë, në vitin 2022, Tirana priti finalen inauguruese të Ligës së Konferencës UEFA, duke u dhënë mijëra shqiptarëve mundësinë për të përjetuar një finale të madhe evropiane të futbollit në vendin e tyre. (Uefa)
Le të Shohim Përpara Së Bashku
Ndërsa karavani rozë i Giro d’Italia përgatitet të përshkojë rrugët shqiptare nesër, ai shënon jo vetëm një premierë sportive, por një vlerësim të thellë kombëtar. Rrugët e garës që do të sfidojnë çiklistët elitarë të botës ndjekin gjurmët e identitetit tonë evropian të fituar me mund. Çdo rrotullim pedalesh në tokën shqiptare pohon atë që kemi ditur prej kohësh në zemrat tona – se Shqipëria nuk është thjesht ngjitur me Evropën, por një pjesë integrale e saj, me një zë, një kulturë dhe një të ardhme që përket brenda familjes evropiane.
Natyrisht, Shqipëria ime vazhdon të përballet me shumë sfida — pabarazitë ekonomike, zhvillimin institucional dhe luftën e vazhdueshme kundër korrupsionit – mos ma hapni gojën me ato. Por këto sfida nuk duhet të na pengojnë të festojmë momentet evropiane që kemi fituar përmes dekadave të transformimit. Këto gurë kilometrikë, si pritja e Giro d’Italia, nuk janë dhurata, por arritje — njohje e distancës që kemi udhëtuar si popull që nga ato ditë të dëshpëruara të vitit 1991.
Jam i sigurt se rrotat e Giro-s që prekin rrugët shqiptare për herë të parë do të shënojnë një kapitull të ri në historinë tonë evropiane — të shkruar jo në bojë diplomatike, por me djersën, pasionin dhe njerëzoren e përbashkët të sportit. Kur pistoleta e nisjes do të shkrepet në Durrës, ajo do të jehojë përmes tri dekadave përpjekje, reforma dhe aftësie për t’ja dalë. Fanellat rozë që garojnë nëpër rrugët tona do të jenë më shumë se thjesht atletë që ndjekin fitoren — ata do të jenë ambasadorë të një realiteti të ri, duke dëshmuar rilindjen e një kombi që ka gjetur vendin e tij në familjen evropiane.
Shqipëria dhe Italia, dikur të ndara nga politika, frika dhe ujëra të dëshpëruara, tani ndajnë interesa ekonomike, lidhje kulturore dhe po, edhe festime sportive. Dy vende me histori të ndryshme, por gjithnjë e më shumë me të njëjtën rrahje zemre – kjo është diçka vërtet e vlefshme për t’u festuar për çdo shqiptar në shtëpi apo jashtë vendit, ndërsa Giro kalon ujërat tona të përbashkëta të Adriatikut në 2025, duke lënë gjurmën e saj në këtë rrugëtimin tonë – nga një e kaluar e dhimbshme drejt një të ardhmeje premtuese evropiane.
Dhe po …
Shqipëria ka zgjedhje parlamentare më 11 maj – vetëm dy ditë pas largimit të Giro-s – por ne do të bënim mirë të kujtonim se disa gjëra, disa ngjarje i tejkalojnë ndasitë dhe helmatisjet politike. Është koha të mësojmë t’i festojmë këto gurë kilometrikë evropianë që po na ndodhin së bashku, pasi ato nuk u përkasin qeverive apo partive politike, por të gjithë popullit shqiptar. Pra, le të gëzohemi, apo jo?!
